Zacznę od jednej historyjki. Dziesięć lat temu wracałyśmy z koleżanką z Poznańskiej Opery. Było już dość ciemno, szłyśmy Kościuszki. Jak to wypada w Teatrze — miałyśmy na sobie sukienki, żadne mini. A więc szłyśmy Kościuszki i rozmawiałyśmy po rosyjsku. Za nami szły 4 dziewczyny, mniej więcej w naszym wieku, były lekko (a może i mocno) pijane. Pewnie usłyszały, że nie mówimy po polsku, przyspieszyły kroku, aby zbliżyć się do mnie i mojej koleżanki, i już będąc tuż za nami wymówiły głośno «ruskie kurwy», a jedna opluła mojej koleżance włosy. No cóż, piękny kulturalny wieczór skończył się tak brzydko. Dodam tylko, że był to pierwszy i jedyny raz, kiedy doświadczyłam w Polsce agresji ze względu na język, w którym mówię. Ale był to też przypadek, po którym zrozumiałam, że z ust Polaka «ruski» nigdy (i to przenigdy, nawet w żartach, nawet ironicznie, nawet «ruski język») nie brzmi dobrze, że jest to słowo, które samo w sobie już ma agresję i pogardę. Jak już, to ruskie są tylko pierogi, ale to — jak mówią Rosjanie — «баян» (patrz znaczenie nr 2)
Jeżeli podoba Wam się brzmienie [russkij], to może warto nauczyć się rosyjskiego, gdyż w tym języku można bez problemu mówić zarówno «русский», jak i «российский»:) I to bez żadnych pejoratywnych konotacji! Ważne jest tylko umieć rozróżniać — kiedy mówimy «русский», a kiedy «российский». No właśnie, kiedy?
Zasada jest bardzo prosta: wszystko, co jest związane z państwem, jest «российское». Wszystko, co jest związane z kulturą, mentalnością, jest «русское». Na przykład:
РУССКИЙ:
— русский язык
— русская культура
— русская кухня
— русская душа
РОССИЙСКИЙ:
— российская конституция
— российское гражданство
— российский флаг
— российский парламент
Jest też mała zagwozdka: np. Gerard Depardieu od kilku lat jest obywatelem Rosji, czyli ma «российское гражданство» i zgodnie z papierami jest «россиянином», ale nie jest przy tym «русским». Swoją drogą, ja jestem zarówno «россиянкой», jak i «русской», ponieważ mam obywatelstwo rosyjskie i korzenie rosyjskie.
Więcej o «русский» i «российский» można przeczytać na Gramota.ru, np. tutaj.
Podsumowując: jeżeli nie chcecie urazić Rosjan, zwłaszcza tych, którzy znają polski i wiedzą co nieco o znaczeniu pewnych słów, to lepiej nie mówić «ruski», nawet w samej najmilszej intencji. Natomiast jeżeli zależy Wam na okazaniu pewnej pogardy, to pewnie już wiecie, co trzeba powiedzieć. To tak jak w rosyjskim ze słowami «еврей» i «жид»: pierwsze jest dobre, neutralne, a drugie wyraża pogardę. Od siebie powiem jeszcze: nie śmieję się z żartów, w których pada słowo «ruski», i nie okazuję zbytnio zainteresowania, jak ktoś mówi mi, że «kiedyś uczył się języka ruskiego». Może trochę przesadzam, ale słowa mają swoją moc, a język wpływa na sposób myślenia (poczytajcie o hipotezie Sapira-Whorfa).