Sztuka tłumaczenia

Korniej Czukowski (1882 — 1969) znany jest w Rosji głównie jako autor humorystycznych bajek dla dzieci. Ale to też teoretyk i historyk literatury, krytyk literacki i tłumacz. Napisał kilka książek o sztuce tłumaczenia literackiego i ogólnie o języku rosyjskim.

Wszystkim, kto zajmuje się przekładem (zwłaszcza literackim), dla kogo jest ważna jakość tłumaczenia czytanych lektur oraz wszystkim, kto po prostu interesuje się różnymi ciekawostkami językowymi, gorąco polecam książkę Kornieja Czukowskiego «Высокое искусство».

Książka zaczyna się od śmiesznego przykładu, kiedy w latach 30. tłumacząc na angielski tytuł «Wiśniowy sad» przez błąd tłumacza pojawił się nowy angielski autor Cherry Orchard (w moskiewskich gazetach pisany jako Черри Орчард).

Kolejny przykład to przetłumaczenie na angielski «Kasztanka», pieska z opowiadania Czechowa, jako «The Chestnut Tree»). Jak widać, Czukowski podaje bardzo ciekawe i zabawne przykłady.

Książka jest podzielona na rozdziały, każdy jest poświęcony jakiemuś zagadnieniu: błędy tłumaczeniowe, (nie)dokładność tłumaczenia, styl, biedny/ bogaty zasób słownictwa tłumacza, czy tłumaczenie jest autoportretem tłumacza? Rozwija m.in. metaforę Gogolą, który porównywał tłumacza do przezroczystego szkła.

Czukowski oczywiście — jak już wspomniałam — podaje dużo przykładów, analizuje wybrane tłumaczenia (z i na rosyjski, angielski, francuski, niemiecki), wskazuje na błędy i proponuje lepsze rozwiązania. Mówi też o historii przekładu, o poszczególnych szkołach tłumaczeniowych, jakie miały założenia, dlaczego tłumaczyli tak a nie inaczej.

Nie mogę nie zwrócić uwagi na język książki. Wszystkim, kto chciałby «posmakować» piękna języka rosyjskiego, na pewno ta książka przypadnie do gustu. Jest to żywy, bogaty i szlachetny rosyjski.

Na zachętę przytoczę kilka moich ulubionych fragmentów.

• Тот, кто нечувствителен к стилю, не вправе заниматься переводом: это глухой, пытающийся воспроизвести перед вами ту оперу, которую он видел, но не слышал. Излечиться от этой глухоты не поможет никакая ученость. Здесь нужен хорошо разработанный эстетический вкус, без которого всякому переводчику — смерть.
• Накопляя синонимы, переводчик не должен громоздить их беспорядочной грудой. Пусть четко распределит их по стилям, ибо каждое слово имеет свой стиль — то сентиментальный, то пышно-торжественный, то юмористический, то деловой.
• Главная опасность плохих переводов: они извращают не только отдельные слова или фразы, но и самую сущность переводимого автора. Переводчик, так сказать, напяливает на автора самодельную маску и эту маску выдает за его живое лицо.
• Я думаю, что не следует переводить слова и даже иногда смысл, и главное, надо переводить впечатление.
• Даль — вот кого переводчикам нужно читать, а также тех русских писателей, у которых был наиболее богатый словарь: Крылова, Грибоедова, Пушкина, Лермонтова, Сергея Аксакова, Льва Толстого, Тургенева, Лескова, Чехова, Горького.
• «Переводчик поступил так, что его не видишь: он прекратился в такое прозрачное «стекло», что кажется, как бы нет стекла» (Н. В. Гоголь).

Książka niestety nie została póki co przetłumaczona na język polski, ale bez problemu znajdziemy wersję elektroniczną «Высокого искусства» w Internecie.

Foto №2: http://avtorblog.the-oj.ru/9-knig-kotoryie-pomogut-nauchitsya-pisat-luchshe/